مذاكره با شورشيان؛ روزنه هاي بيم و اميد

همان گونه كه پيش بيني شده بود، به نظر مي رسد كه تلاش ها براي مذاكره با طالبان و ديگر دسته هاي شورشي به نقاط حساسي رسيده است. طالبان از ايجاد آنچه دفتر سياسي براي آنان در كشور قطر خوانده شده پشتيباني كرده اند و يك هيآت از حزب اسلامي گلبدين حكمتيار جهت انجام مذاكرات با دولت افغانستان و امريكايي ها به كابل آمده است.

ايجاد دفتر براي طالبان در قطر، انتقال شماري از زندانيان طالبان از خليج گوانتانامو به قطر جهت پيشبرد روند مذاكره و اين كه رييس جمهور كرزي از گفته هاي جوزف بايدن معاون رييس جمهوري ايالات متحده امريكا مبني بر اين كه طالبان "الزامآ" دشمنان ايالات متحده امريكا نيستند ابراز خرسندي كرده گفت كه "ما در مورد این خبر بسیار خوشحال هستیم که دیگر بهانه اذیت، درد و کشتن مردم افغانستان دور خواهد شد." از مهم ترين موضوعات مطرح در محافل سياسي و رسانه يي كشور در هفته هاي پسين بوده است اما رويكرد دوسويه طالبان به گونه يي كه از يك سو از ايجاد دفتر سياسي در قطر پشتيباني كرده اند و از جانب ديگر از توافقات تازه ميان طالبان افغاني و پاكستاني در پيوند با پايان دادن به بحران آفريني در پاكستان و تداوم "جهاد" در افغانستان خبر داده شده، به پيچيده گي وضعيت اشاره دارد.

گذشته از اين كه سخنان رييس جمهوري از نظر بار معنايي از بدبيني بي سرانجام و وارونه گي ديدگاه وي در پيوند با حضور نيرو هاي بين المللي و نبرد با هراس افگني حكايت دارد، كنش گري ها و واكنش هاي ديگر دسته هاي شورشي بسان حزب اسلامي گلبدين حكمتيار در اين مورد قابل تامل به نظر مي رسد.

در شرايطي كه برخي منابع از آغاز گفتگو ها ميان ايالات متحده امريكا و طالبان و حتا "پيشرفت ها" در اين روند سخن گفته اند و سخنگويان طالبان از ايجاد دفتر به اين گروه در قطر و انجام مذاكرات ميان آنان و ايالات متحده به نحوي استقبال كرده اند، از ورود هيآت حزب اسلامي به كابل آنهم جهت انجام مذاكره با "آمريكايي ها" نه الزامآ و فقط دولت افغانستان، خبر داده شده است.
بي بي سي از زبان هارون زرغون سخنگوي اين حزب نوشته است كه "طرف اصلي آنان آمريكايي ها هستند و بايد با آمريكايي با (افرادی که صلاحیت تصمیم گیری داشته باشند) صحبت شود."

اين سخنگوي گروه شورشي حزب اسلامي همچنان با يك بيان معنادار گفته است كه افراد، اشخاص و تنظیم هایی در کابل هستند که با حضور خارجی ها در افغانستان مخالف اند. او گفت که هیات حزب اسلامی، تلاش خواهد کرد تا با این گونه "تنظیم ها" به توافق برسد.

ورود هيآت حزب اسلامي به كابل، از دو جهت درخور تآمل است، يكي اين كه اين گروه شورشي در تلاش بيرون شدن از انزواي ناشي از مورد توجه قرار گرفتن طالبان از سوي ايالات متحده امريكا است و ديگر اين كه ميان اقدامات خشونت آميز شاخه هراس افگن اين حزب و فعاليت هاي "سياسي" كه ستون پنجم اين حزب در درون دستگاه قدرت و عوامل ايديولوژيك آن در تباني با ديگر جريان هاي تندرو زير جتر نظام به ظاهر دموكراتيك برخوردار از پيشتيباني نيرو هاي بين المللي انجام داده اند، هم آهنگي ايجاد شود.

اگرچه طالبان و حزب اسلامي حكمتيار در اهداف سياسي – ايديولوژيك بسان استفاده از تمامي روش ها و ابزار هاي ممكن (خشونت آميز يا هم جذب و اغواي جوانان ناآگاه و استفاده از ذهنيت ها و اعتقادات ديني مردم ) به منظور بيرون راندن نيرو هاي خارجي از افغانستان، جلوگيري از قوام يافتن دموكراسي و تداوم روند سياسي كنوني در كشور نزديك بوده و بسياري از فعاليت هاي شورشگرانه و خشونت آميز نظير انجام حملات انتحاري و پيشبرد جنگ رواني- تبليغاتي را در كنار هم طراحي و اجرا مي كنند، اما حزب اسلامي در برخي زمينه ها نسبت به ديگر دسته هاي شورشي، رويكردهاي متفاوت تر و خطرناك تري را دنبال كرده و مي كند.

در حالي كه طالبان از هنگام ظهور اين گروه تا اكنون، بيشتر طلاب مدارس ديني آنهم بيشتر از مناطق جنوبي و جنوب غربي كشور و آماده كردن كودكاني كه از بخش هاي مختلف افغانستان به مراكز مغزشويي آي اس آي در مناطق قبايلي پاكستان فرستاده مي شوند، به انجام حمله هاي هراس افگنانه اتكا داشته است؛ اما حزب اسلامي گلبدين حكمتيار دستكم در ده سال گذشته در سايه ي حمايت سازمان جاسوسي ارتش پاكستان و در تباني با گروه هاي ايديولوژيك مانند حزب التحرير، بخشي از زير مجموعه هاي شبكه القاعده و شاخه هاي تندرو جداشده از تنظيم هاي جهادي پيشين، به جذب جوانان از طيف ها فقير و ناآگاه جامعه و انگيزش احساسات آنان در برابر حضور نيرو هاي بين المللي و دركل روند دموكراتيك جاري در كشور پرداخته و به اين صورت زمينه هاي بقاي خود را تداوم بخشيده است.

از سوي ديگر به نظر مي رسد، ايالات متحده امريكا در تلاش هاي محرمانه يي كه در چندماه گذشته در راستاي مذاكره با شورشيان طالب انجام داده، گوشه ي چشم اميدوار كننده يي به سوي شورشيان حزب اسلامي گلبدين حكمتيار نداشته و اين موضوع نگراني هاي سردسته هاي اين گروه را بر انگيخته و آنان را واداشته است تا به منظور تثبيت جايگاه خود در معادلات قدرت در آستانه ي خروج نيرو هاي جهاني از افغانستان دست به كار شوند. كه در اين راستا نخست به ارايه ي طرح 15 ماده يي منظور آنچه كه پايان دادن به بحران افغانستان خوانده است مبادرت كرده و اكنون هم با اعزام هيآت از ناكجا آباد مناطق مرزي ميان افغانستان و پاكستان ياهم يكي ديگر از همسايه گان آزمند اين كشور به كابل به چانه زني در پيوند با ايفاي نقش در آينده ي افغانستان بپردازد.

به هر حال، اين تلاش هايي كه در حال حاضر به منظور كشاندن دسته هاي شورشي به ميز مذاكره در حال انجام است، از يك طرف اميد ها براي دستيابي به نوعي سازش در افغانستان را افزايش داده، از سوي ديگر اما نگراني هاي زيادي را ايجاد كرده است، زيرا به سختي مي توان پذيرفت كه پاكستان و ديگر كشور هاي منطقه به اين ساده گي پايان يافتن جنگ و بحران در افغانستان تن در دهند و نيز گروه ها و دسته هاي تندرو و هراس افگن مانند حزب اسلامي گلبدين حكمتيار و طالبان عادت ديرينه ي خود مبني بر تماميت خواهي و تحميل ذهنيت هاي بسته و سده هاي ميانه يي شان بالاي مردم افغانستان به هر صورت و به هر قيمت ممكن را ترك كنند و در نتيجه روند جاري مذاكرات با سردسته هاي شورشيان به صلح و ثبات در افغانستان بينجامد.