رويداد هاي خونين بلخ و كندهار؛

پيامد باج دهي به طالبانيزم

ولايت هاي مختلف افغانستان اين روز ها شاهد برگزاري تظاهرات به خاطر تقبيح سوزاندن قرآن كريم توسط كشيش امريكايي (تري جونز) بوده است.

سوزاندن نسخه يي از قرآن كريم توسط شماري از كشيشان مسيحي به سرپرستي تري جونز در سيم ماه مارچ در ايالت فلوريداي امريكا واكنش هاي تندي را در جهان بر انگيخته و سران و مقام هاي بلند رتبه ي شماري از كشور هاي اسلامي و غير اسلامي اين اقدام اين اقدام را به شدت محكوم كرده و آن را "اهانت آميز"، "نفرت انگيز"، "احمقانه" و ... خوانده اند اما در هيچ گوشه يي از دنيا مردم شاهد رويداد ها و نظاهرات خونين و ويران گري به سان آنچه در افغانستان در پيوند با اين اقدام يك كشيش امريكايي صورت گرفته، نبوده اند.

در حدود ده روز گذشته شمار زيادي از ولايت هاي افغانستان شاهد راه اندازي تظاهرات در اعتراض به سوزاندن قرآن كريم در ايالات فلوريداي امريكا بوده اما آنچه به تازه گي در ولايت هاي بلخ و كندهار روي داده مي تواند مرجع نگراني هاي فزاينده يي در پيوند با پديدار شدن چهره هاي تازه يي از بحران در افغانستان به شمار آيد.

حمله به دفتر نماينده گي يوناما در مزار شريف و كشتار بيرحمانه ي كارمندان اين نهاد بين المللي آنهم از درون تظاهراتي كه ظاهرا در واكنش به اهانت يك يا چند كشيش مسيحي به كتاب مقدس مسلمانان (قرآنكريم) راه اندازي شده بود، از يك طرف مصوونيت كارمندان و دفتر هاي مربوط به سازمان ملل متحد در افغانستان را حتا در امن ترين مناطق با پرسش هاي كلاني روبرو كرده و از گسترش نفوذ دسته هاي شورشي تندرو به اين مناطق خبر مي دهد و از جانب ديگر آسيب پذيري روند سياسي جاري در افغانستان كه روي همرفته با وجود چالش هاي فراوان از پشتيباني قاطع جامعه جهاني برخوردار است، را بيش تر از پيش نمايان مي سازد.

آنگونه كه رسانه هاي بين المللي چگونه گي جريان به آنش كشيده شدن نسخه يي از قرآن كريم در کلیسای كوچكي در شهر گينزويل، در جنوب ايالت فلوريداي امريكا را گزارش كرده اند، همان گونه كه در نخستين ساعت هاي پس از اين اقدام ابراهیم هوپر، سخنگوی شورای روابط اسلامی- آمریکایی مستقر در واشنگتن در اظهاراتی کوتاه درباره این اقدام گفته بود، "تری جونز به شهرت ۱۵ دقیقه ای خود رسید و ما با صحبت بیشتر درباره این اقدام دقایق بیشتری برای مشهورکردن و مطرح کردن وی تلف نمی کنیم." اين اقدام حتا سلامت رواني تري جونز را زير سوال مي برد. زيرا اين كشيش امريكايي بيش تر از شش ماه پيش و در آستانه فرارسيدن سالروز حملات يازدهم سپتامبر از اراده ي خود براي سوزاندن نسخه هايي از قرآن كريم سخن گفته بود كه در آنزمان واكنش هاي تند مسلمانان و مجامع بين المللي او را از اين كار بازداشته است اما در روز سيم مارچ تری جونز و يك كشيش ديگر بنام وين سپ با راه اندازي مضحکه هشت دقيقه يي زير نام محاکمه قرآن اين كتاب مقدس آسماني را به زعم خودشان "محکوم" تلقي كرده و يك نسخه ي آن را به آتش افگنده اند.

تري جونز هنگام ارتكاب اين جنايت گفته بود که او تلاش کرده تا به مسلمانان جهان فرصت دهد كه از کتاب خود دفاع کنند اما هیچ پاسخی از سوی مسلمانان نگرفته است.

واكنش هاي جهاني

حكومت ها در جهان عرب، خاور ميانه و شمال افريقا با چالش هاي فزاينده يي از رهگذر اعتراضات مردمي در برابر استبداد، خودكامه گي، فساد و ناكارآمدي روبرو مي باشند و به نظر مي رسد كه نه دولت ها و نه حتا شهروندان عادي اين كشور ها علاقه يي به اين كه در اعتراض به اقدام احمقانه و عقده گشايانه ي يك كشيش كاتوليك مبني بر سوزاندن نسخه يي از قرآن كريم به جاده ها بريزند نداشته و ندارند و در هيچ يك از ديگر كشور هاي اسلامي نيز به گسترده گي آنچه در ارتباط با اين موضوع در افغانستان اتفاق افتاده خبر دادن نشده است.

جمهوري اسلامي ايران كه خود را كدخداي جهان اسلام مي پندارد، به دليل اين كه با توجه به وضعيت حاكم در اين كشور از تجمعات مردمي به هر نام عنواني در هراس است، بيش تر از اين كه در داخل ايران واكنش هاي مردمي در اين مورد را سازماندهي كند، با استفاده از ابزار هاي تبليغاتي و رسانه يي در تلاش است تا اين تنور را در افغانستان گرم نگه دارد كه بازتاب وارونه ي رويداد هاي خشونت بار اخير و نسبت دادن هر اتفاق ناميموني در اين كشور به حضور نيرو هاي بين المللي به ويژه امريكايي ها در رسانه هاي اين كشور دلايل اثبات اين مدعا پنداشته شده مي توانند.

اما افغانستان

قانون اساسي افغانستان برگزاري تظاهرات مسالمت آميز و راه اندازي اعتراض هاي مدني را به عنوان يكي از حقوق پايه يي شهروندان افغان به رسميت شناخته شده و ابراز انزجار و نفرت مسلمانان در برابر فرد يا افرادي كه به مقدسات آنان اهانت روا ميدارند نيز يك اصل پذيرفته شده است. اما به نظر مي رسد كه آنچه زير همين عناوين در افغانستان راه اندازي شده بيش تر از اين كه ريشه در احساسات مردم داشته باشد از وراي جنگ رواني استخباراتي جاري در كشور و استفاده ي ابزارمند شورشيان مسلح از تبارز احساسات مردم در پيوند با مقدس ترين داشته هاي معنوي شان قابل تحليل و بررسي است.

از هنگامي كه روابط رييس جمهور كرزي با كشور هاي غربي به ويژه ايالات متحده امريكا به سردي گراييده و همزمان نفرت شهروندان اروپايي و امريكايي از جنگ افغانستان روبه افزايش نهاده به تبع آن كشور هاي غربي در صدد فراهم آوري زمينه ها براي برگرداندن آبرومندانه ي سربازان شان به خانه برآمدند، حكومت افغانستان تلاش هاي آشكار و نهاني را به منظور تشويق شورشيان براي پيوستن به روند صلح آغاز كرد كه همزمان با اين به ويژه پس از برگزاري نشست لندن2 لحن بيان دولت افغانستان و حتا شماري از همپيمانان جهاني آن در ارتباط به شورشيان تغييرات قابل ملاحظه يي يافت و حتا اين گمانه ايجاد شد كه دولت افغانستان در يك معامله پنهاني با پاكستان حاضر به دادن امتيازاتي فراتر از قيد هاي گذشته به سان رعايت قانون اساسي افغانستان و اعمال محدوديت بر آزادي هاي مدني و غيره به شورشيان شده است.

همزمان با اين، بسياري از سردسته هاي طالبان و ديگر دسته هاي شورشي اين رويكرد ها را ناشي از ناتواني حكومت افغانستان دانسته در عرصه هاي مختلف به مانور دهي پرداختند. در نتيجه بي برنامه گي و ضعف نهاد هاي مسوول حكومتي و عدم توجه به مولفه هاي داخلي و اجتماعي بحران، دسته هاي شورشي با استفاده از فضاي باز سياسي و آزادي بيان و برانگيختن احساسات ديني و اعتقادي مردم با كاربرد كارويژه هاي سازمان هاي استخباراتي منطقه سرباز گيري از طبقات فقير و نا آگاه جامعه را شدت بخشيده و با راه اندازي يك جنگ رواني فرسايشي و چند سويه، بزرگ نمايي و حتا در مواردي زمينه سازي و شيبه سازي اشتباهات نيرو هاي جهاني مانند كشتار غير نظاميان و غيره در بخش هاي جنوبي و شرقي كشور بيش ترين استفاده از احساسات قومي مردم شد و در بخش هاي غربي مركزي و شمالي كشور شمار زيادي از ملا ها و روحانيون مذهبي را در برابر دولت و نيرو هاي خارجي مستقر در كشور تحريك نمودند. به گونه يي كه دشمني با مظاهر مدرنيته، به بند كشيدن دوباره ي زنان، اشغالگر خواندن نيرو هاي خارجي و معرفي كردن دولت افغانستان به عنوان يك دولت دست نشانده ي يهود و نصارا عملا توسط بسياري از ملا ها و آناني كه لقب پيشوايان ديني را در برابر مردم يدك مي كشند، در مساجد و منابر كشور تبليغ مي شود.

مدت ها پيش از اين كه تري جونز بهانه ي سرازير كردن توده هاي ناآگاه افغاني به جاده ها را بدست تندروان و جريان هاي افراطي بدهد، طالبان اعلان كرده بودند كه "تظاهرات مردمي" را در برابر دولت افغانستان و نيرو هاي خارجي مستقر در كشور راه اندازي خواهند كرد، با اين وجود اما رويكرد ساده انگارانه مسوولان نيرو هاي امنيتي به ويژه اداره امنيت ملي كشور كه در اين اواخر از موفقيت بالاي 90درصدي خود در خنثا سازي حملات هراس افگنانه سخن گفته اند در اين رابطه پرسش برانگيز است كه چرا و چگونه رويداد هايي از نوع آنچه به تازه گي در مزار شريف و كندهار اتفاق افتاده و در كنار كشته و زخمي شدن ده ها تن از شهروندان بيگناه كشور به وجهه نهاد هاي امنيتي كشور در يك چنين مقطع حساس و شرنوشت ساز صدمه هاي جبران ناپذيري زده است براي آنان قابل پيش بيني نبوده و اقدامات پيش گيرانه را روي دست نگرفته اند.

دستكم در پيوند با رويداد خونين مزارشريف مسوولان امنيتي و ملكي به جاگرفتن شورشبان در ميان انبوه تظاهر كننده گان اذعان كرده و گفته اند كه با يادگيري از تجربه تلخ مزار شريف تدابير پيش گيرانه را روي دست گرفته اند اما در كليت دو گمانه به شدت در ميان مردم در حال تقويت شدن است. يكي اين كه سكتور امنيتي و در مجموع نهاد هاي خدمات عامه در افغانستان به صورت يك كليت به هم پيوسته و هوشمند عمل نمي كند كه در اين صورت حتا موفقيت محض پوليس يا اردوي ملي در راستاي مقابله با شورشيان نمي تواند مرجع اعتماد تصنعي و خالي از پشتوانه هاي واقع گرايانه ي سياسي كه از جانب رييس جمهور كرزي مبني بر توانايي هاي نيرو هاي امنيتي افغان در آستانه ي آغاز خروج نيرو هاي جهاني از افغانستان ابراز مي شود، قرار بگيرد و اين طرز ديد مي تواند تا سرحد تباني افراد و دسته هايي در رده هاي بلند دستگاه قدرت افغانستان با رويكرد هاي شورشگرانه تسري داده شود.

گمانه ي غالب ديگر اين است که کرزی با سردادن شعار های میان تهی ملی مذهبی و رويكرد هاي ناشيانه از نوع فرافگني رويداد هاي جاري در افغانستان به بيروني ها و چسپيدن به عصبيت ها و ارزش گونه هاي قومي در راستاي قوام بخشيدن سلطه فردي در كنار صلح خواهي بي رويه، مبهم و ناصادقانه به گونه يي كه از بسياري از جنايت هاي طالبان/هراس افگنان چشم پوشي مي كند، فضايي را حاکم ساخته که جامعه در برابر ارزش ها و راه كار هاي دموكراتيك بی انگیزه شده و در يك چنين فضايي اين فقط جريان هاي تندرو و واپس گرا اند كه براي بي ثبات كردن افغانستان و مسخ كردن روند دموكراتيك جاري در اين كشور با برنامه عمل مي كنند كه این وضعيت می تواند پیامد هایي زشت تر از آنچه تا اكنون در افغانستان اتفاق افتاده است را در پی خواهد داشت.

چه اين كه شماري از آگاهان، انتشار اعلاميه از نشاني دفتر رييس جمهوري در پيوند با موضوع سوزانده شدن قرآن كريم در امريكا را نقطه ي آغاز اعتراضات و دادن بهانه به دست شورشيان ماجراجويي كه در كمين فرصت نشسته بودند، تلقي كرده و اذعان مي دارند كه رييس جمهوري دستكم در پيوند با آنچه در مزارشريف اتفاق افتاده در دو جهت در صدد بهره برداري بوده است. يعني با آگاهي از اين كه در هر حالت مردم شعار هاي ضد امريكايي سر خواهند داد و نيرو هاي امريكايي از اين رهگذر زير فشار قرار خواهند گرفت و از سوي ديگر حكومت محلي بلخ كه در اختيار يكي از خوشنام ترين چهره هاي جريان مقاومت در برابر طالبان است را به چالش فرا بخواند، كه با توجه به آنچه در اين ولايت روي داد اگرچه در ظاهر در هر دو بخش چنين اتفاقي افتاد اما انتشار تصاويري از نوع قصابي شدن وحشيانه ماموران ملكي يوناما فقط به جرم خارجي بودن و موجوديت افراد مسلح در ميان تظاهر كننده گان معترض به سوزانده شدن قرآن كريم در فلوريداي امريكا در شهر مزار شريف و كشته و زخمي شدن حدود صد تن در خشونت هاي ناشي از نظاهرات مردم در كندهار ميان تهي بودن ادعا هاي رييس جمهوري را در پيوند با شناختي كه از واقعيت هاي موجود در افغانستان به نمايش مي گذارد و از جانب ديگر ذهنيت جامعه ي جهاني را نسبت به حضور پرخرج و خالي از دورنماي شان در وجود "يك شريك غير قابل اعتماد" در افغانستان دچار سرخورده گي نوميد كننده يي كرده كه اگر از كنار قرباني شدن شهروندان ملكي و نظامي داخلي و خارجي در نتيجه ي بازي هاي ناشفاف سياسي در افغانستان، بسان حامد كرزي و ديگر سياست پيشه گان افغاني گذاري سخاوتمندانه نيز صورت بگيرد، براي تمامي طرف هاي درگير در قضاياي افغانستان زيان هاي غير قابل جبراني ببار خواهد آورد.